Grad van Bunningen: held zonder heldenstatus
HORSSEN – In de nieuwste documentaire van Tweestromenland in Beeld en Geluid, die vanaf woensdag 1 mei online beschikbaar is, doet Cor van Summeren uit Horssen zijn aangrijpende verhaal over zijn onderduik tijdens de Tweede Wereldoorlog. Aanvankelijk zat hij zes maanden lang verborgen in het hooi op de boerderij, waar hij het gezelschap van ratten moest verdragen. Toen dat te riskant werd, verhuisde hij samen met twee anderen naar een schuilplek boven de pastorie van de oude kerk. Om ongezien te blijven, gebruikten ze een ladder die ze na elke klim omhoog trokken.
Op een dag kreeg het gezin Van Summeren bezoek van Grad van Bunningen, de gemeentebode van Horssen. Hij had gehoord dat er een razzia op komst was. In plaats van dit door te spelen aan de bezetter, waarschuwde hij de familie. Dankzij die waarschuwing konden Cor en zijn medeschuilers nog dezelfde dag uit de kerktoren ontsnappen. Die avond doorzochten vier zwaarbewapende Duitse soldaten de kerk, maar troffen niets aan. Cor is duidelijk over het belang van Grads ingrijpen: “Als hij ons niet had gewaarschuwd, hadden we het niet overleefd. Hij redde ons leven.”
Hoewel Horssen tijdens de oorlog weinig strategische waarde had voor de Duitsers, bood het dorp juist daarom een relatief veilige haven. De aanwezigheid van veel boerderijen zorgde voor voldoende voedsel, ook voor de vele onderduikers die er onderdak vonden. Toch liep het niet altijd goed af. Bij arrestaties tijdens een verhoor noemden drie gevangenen onder druk de naam van burgemeester Luske, die zich actief inzette voor het onderbrengen van onderduikers. Op 6 maart 1944 werd hij opgepakt. Via detentie in Arnhem, Amersfoort en Vught belandde hij in Duitsland, waar hij op 27 december 1944 op 43-jarige leeftijd omkwam in concentratiekamp Neuengamme. In 1951 werd zijn lichaam herbegraven op het kerkhof van de Heilig Landstichting.
Eerbetoon sinds 2001 De herinnering aan burgemeester Luske is in Horssen altijd levend gebleven. Jarenlang stond er op een prominente plek in het dorp een gedenkbank, de zogenoemde Luskebank. Sinds Bevrijdingsdag 2001 heeft Horssen een echt monument ter ere van Luske. Dat kunstwerk, gemaakt door Cor Litjens, werd op 5 mei onthuld door burgemeester Aelberts en drie van Luskes kinderen. De plechtigheid, die werd vastgelegd door filmer Jos Kruisbergen, maakte diepe indruk. In de documentaire blikt men terug op dit moment, aangevuld met verhalen van oudere dorpsbewoners. Luskes zoon Onno spreekt over het gevoel van trots dat het monument hem geeft. Ook schoolkinderen blijken, decennia na de oorlog, nog steeds geraakt te worden door de verhalen over moed en opoffering.
De documentaire is vanaf woensdag 30 april te bekijken via www.2bg.nl.
